*του Μανώλη Αθανασάκη
Ακολουθώντας το τικ-τακ των στιγμών που γεμίζουν μια κούφια ημέρα, σκορπάς τις ώρες και τις αφήνεις να χαθούν μέσα από τη χούφτα σου.
Κι ενώ κλωτσάς μανιασμένα γύρω από μια σπιθαμή γης του τόπου σου,προσμένεις να φανεί κάποιος ή κάτι που θα δείχνουν προς μια διέξοδο.Σαν βαρεθείς το χουζούρι στη λιακάδα, μένεις σπίτι να κοιτάς τη βροχή.Είσαι νέος, η ζωή είναι μεγάλη και με άνεση σκοτώνεις το παρόν.Ώσπου κάποια μέρα ανακαλύπτεις πως σου ξέφυγαν δέκα χρόνια, κανείς δεν σου είπε για την κούρσα, ούτε άκουσες τον πυροβολισμό.Τώρα τρέχεις διαρκώς να προφτάσεις τον ήλιο που βυθίζεται, σε έναν αγώνα δρόμου όπου καταλήγεις να βρίσκεσαι μονίμως πίσω σου.
Ο ήλιος μένει σχετικά απαράλλαχτος, αλλά εσύ γερνάς,με την ανάσα κομμένη και μια ακόμη μέρα πιο κοντά στο θάνατο.Κάθε χρονιά γίνεται συντομότερη και δε σου φαίνεται ποτέ πρόσφορη,σχέδια που είτε ματαιώνονται είτε μένουν μουτζούρες στο χαρτί, η επιμονή στη σιωπηρή απελπισία είναι ο αγγλικός τρόπος, ο χρόνος χάθηκε, το τραγούδι τελειώνει, μα νόμιζα πως είχα κι άλλα να πω.
Η αίσθηση του χρόνου που κυλά και μας διαφεύγει μονίμως, ενώ ταυτόχρονα αφήνει τα σημάδια του γύρω και επάνω μας, αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια με τα οποία αναμετρήθηκε η σκέψη και η φιλοσοφία από την αυγή του πολιτισμού έως σήμερα.
Στη Θεογονία του Ησίοδου ο χρόνος απεικονίζεται με τη μορφή του Κρόνου, ως ανθρωπόμορφη θεότητα που κατασπαράζει τα δημιουργήματα της. Στο περίφημο απόσπασμα του Αναξίμανδρου, ο χρόνος είναι ο δικαστής των πάντων.
Κατά τον Αναξίμανδρο, η «τάξη του χρόνου» επιβάλλει την επιστροφή των όντων στο αδιαφοροποίητο άπειρο από το οποίο ξεπρόβαλαν αδικώντας τα αντίθετά τους.
Στον Τίμαιο του Πλάτωνα, ο Δημιουργός είναι εκείνος που επινοεί τον χρόνο και τον ενσωματώνει στις κυκλικές κινήσεις των πλανητών.
Η περιοδικότητα των κυκλικών περιστροφών τους δημιουργεί, έτσι, έναν ρυθμό που διαρρηγνύει την ακίνητη αιωνιότητα.
Στη νεώτερη εποχή, ο χρόνος μαζί με τον χώρο αποτελούν τις «εποπτείες», με τις οποίες ο φιλόσοφος Καντ προσπάθησε να θεμελιώσει γνωσιολογικά τη μηχανική του Νεύτωνα. Η ανατροπή στην αντίληψη του χρόνου ως εξωτερικού και αναλλοίωτου μέτρου των μεταβολών και των κινήσεων ήλθε το 1905 με τη διατύπωση της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν, προκαλώντας μία «επιστημονική επανάσταση» της οποίας οι φιλοσοφικές συνέπειες ίσως δεν έχουν ακόμη αποτιμηθεί επαρκώς.
Αντάμα με τα ερωτήματα περί χρόνου αναπτύχθηκε και η προβληματική περί μνήμης και λήθης. Ο μηχανισμός, δηλαδή, με τον οποίο καταγράφονται και διαστρωματώνονται οι εμπειρίες στον ανθρώπινο νου. Για να μην επεκταθώ αμετροεπώς στη συναφή ανθρωπολογική έρευνα του 20ου αιώνα, θα αναφερθώ μόνο στη συγκλονιστική κατάδυση του Βάλτερ Μπένγιαμιν στη μνημική διάσταση του χρόνου.
Στο δοκίμιό του «Η εικόνα του Προυστ» ο Μπένγιαμιν διερωτάται αν τον πρωτεύοντα ρόλο για τον ενθυμούμενο συγγραφέα παίζει η «πηνελόπεια εργασία της μνήμης». Και αμέσως αναστρέφει το ερώτημα: «Ή θα ήταν ίσως προτιμότερο να μιλήσουμε για μια πηνελόπεια εργασία της λήθης;». Η μνήμη και η λήθη, λοιπόν, δεν ανταγωνίζονται στη διαδικασία ανάδυσης των μνημικών εικόνων. Αντιθέτως, συνεργάζονται, αφού «η μνήμη είναι το υφάδι και η λήθη το στημόνι». Και η λειτουργία της λήθης είναι εξίσου σημαντική, αν όχι σημαντικότερη από εκείνην της μνήμης. Με άλλα λόγια, ο μηχανισμός με τον οποίο θυμόμαστε συναρτάται άμεσα με τον τρόπο με τον οποίο ξεχνάμε. Η νύχτα και ο ύπνος είναι ο τόπος διύφανσης των αναμνήσεων, κι όχι η συνείδηση.
«Γιατί ξεφτά εδώ η μέρα εκείνο που δημιούργησε η νύχτα. Κάθε πρωί απομένουν στα χέρια μας, καθώς ξυπνάμε, αδύναμοι τις περισσότερες φορές και χαλαροί, μόνο μερικά κρόσσια από το χαλί της βιωμένης ύπαρξης, όπως υφάνθηκε μέσα μας από τη λήθη».
Το The Dark Side of the Moon των Pink Floyd κυκλοφόρησε το 1973 και είναι ένας από τους σημαντικότερους και εμπορικότερους δίσκους της ροκ μουσικής. Το συγκρότημα σχηματίστηκε το 1964 από τους Syd Barrett, Roger Waters, Rick Wright και Nicky Mason. Μέχρι το 1968 ηγετική φυσιογνωμία του συγκροτήματος ήταν ο Syd Barrett, ο οποίος και καθόρισε τη «θαυμάσια εκστατική τρέλα» των συνθέσεων της πρώτης αυτής περιόδου.
Οι πειραματισμοί του Barrett με παραισθησιογόνες ουσίες (κυρίως το LSD) τον οδήγησαν σταδιακά στην απώλεια συνείδησης και στον παραγκωνισμό του από ένα νέο μέλος, τον εξαιρετικό κιθαρίστα David Gilmour.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 οι Pink Floyd κατάφεραν να καταξιωθούν ως ένα από τα σημαντικότερα βρετανικά συγκροτήματα, δημιουργώντας τις προοπτικές της ιλιγγιώδους μεσουράνησής τους κατά την επόμενη δεκαπενταετία. Η μουσική τους εξελίχθηκε από τους μεγάλης διάρκειας ψυχεδελικούς αυτοσχεδιασμούς προς έναν ήχο και ένα υπερθέαμα που εκμεταλλεύεται ευφυώς τις τεχνολογικές καινοτομίες της εποχής. Οι συνθετητές (συνθεσάιζερ), οι πρωτοποριακές τεχνικές ηχογράφησης και τα οπτικά εφέ αποτέλεσαν το βασικό οπλοστάσιο των Pink Floyd για τη μετάπλαση του αυθόρμητου ηλεκτρικού ήχου των sixties σε ένα σύγχρονο ολοπαγές έργο τέχνης.
Οι Pink Floyd ακολούθησαν και συνδιαμόρφωσαν την παράδοση των βρετανικών underground συγκροτημάτων (King Crimson, Soft Machine, Jethro Tull κ.ά.) που, αρνείται την ανεμελιά των αντίστοιχων αμερικανικών της εποχής. Οι στίχοι τους περιλαμβάνουν σημαντικό εύρος προβληματισμών για το άτομο και τη θέση του στην κοινωνία και τον κόσμο, καταγράφοντας ενίοτε οξυδερκή κριτική στις κοινωνικές συμβάσεις.
Το «Time» από το Dark Side of the Moon αναμφισβήτητα είναι μία τέτοια στιγμή.
*Μανόλης Αθανασάκης
